Kunstmatige intelligentie bestaat al decennia, echter is het afgelopen anderhalf jaar een stuk minder obscuur geworden en komt het steeds meer in de schijnwerpers te staan als misschien wel de meest bepalende technologie voor de komende tien jaar
Op de consument gerichte chatbots als ChatGPT spreken tot de verbeelding van het grote publiek. Van volledig onbekende tool is ChatGPT binnen een paar maanden uitgegroeid tot een begrip. Sterker nog, ChatGPT is de snelst groeiende app aller tijden: van nul naar 100 miljoen actieve gebruikers binnen twee maanden na lancering. Dat kreeg TikTok pas in negen maanden voor elkaar. En Instagram in een verhoudingsgewijs stroperige 2,5 jaar.
ChatGPT produceert op basis van enorme hoeveelheden internetinformatie – en mede dankzij de interactie met die honderd miljoen gebruikers – boeken en gedichten, beantwoordt vragen, stelt e-mails en (verkoop)pitches op, plant vakanties, vat juridische precedenten samen en schrijft geavanceerde code. Zelfs grappen weet ChatGPT te maken. Op mijn verzoek om een grap over beleggen kwam ChatGPT binnen twee seconden met deze voor de dag: Vraag: waarom stopt de belegger zijn geld in de vriezer? Antwoord: voor cold, hard cash!
Misschien niet het soort grap die het op het toneel goed doet, maar ik heb wel eens slechtere gehoord. Nu duidelijk wordt dat kunstmatige intelligentie de besluitvorming en creatieve taken nog ingrijpender gaat automatiseren dan een robot fysiek werk kan overnemen (oftewel dat de loodgieter langer meegaat dan de accountant) en potentieel een overvloed aan bijna gratis kantoorwerk gaat opleveren, stroomt het geld van beleggers de markt op, op zoek naar partijen die hier garen bij spinnen. Er zijn nu al meer dan 500 generatieve AI start-ups. Zelfs als we de investering van Microsoft van $10Â miljard in OpenAI buiten beschouwing laten, hebben die startups binnen hele korte tijd ruim $11 miljard aan durfkapitaal opgehaald bij een gemeenschap van durfbeleggers die naarstig op zoek is naar een nieuw thema waarin men elkaar kan vinden.
Bij een Gold Rush: koop de schep
Voor de belegger is het ongelooflijk lastig om te weten welke van die startups uitgroeit tot dat grote bedrijf van de toekomst en welke op het kerkhof van ondernemers belandt. Of dat AI-technologie straks een standaardproduct is dat overal terug te vinden is en waarvoor niemand geld kan vragen. Bij een echte Gold Rush valt er echter altijd geld te verdienen met de verkoop van scheppen, zelfs als niet één gelukszoeker een klompje goud vindt. In de kunstmatige intelligentie fungeert de halfgeleider als die schep. Chips liggen ten grondslag aan de onvermijdelijke rekenintensiteit van een wereld waarin machines voor ons denken.
Eén manier om hierop in te spelen is via TSMC. Deze wereldwijd toonaangevende halfgeleiderfabrikant heeft een mondiaal marktaandeel van ruim 50% van de halfgeleiderproductie. Door TSMC vervaardigde chips vind je overal: in smartphones, in auto’s, in hardware in de zorg. De rekenkracht en geheugenopslag zijn versneld (en de kosten ervan verlaagd). De verspreiding van technologie over de hele wereld is daardoor in verbijsterende mate gedemocratiseerd. Elke smartphone van de 7 miljard die 85% van de wereldbevolking tegenwoordig op zak heeft, is daardoor nu vele malen krachtiger dan de computer waarmee NASA destijds de Apollo 11 bestuurde.
Door AI wordt de behoefte aan rekenkracht alleen nog maar groter en groeit de zucht naar chips. Volgens eigen onderzoek van OpenAI is de gebruikte rekenkracht voor het trainen van de grootste AI-modellen sinds 2012 elke 3, 4 maanden verdubbeld, een duizelingwekkende toename. Nvidia, Google, Apple en andere partijen pompen enorme hoeveelheden geld in de ontwikkeling van geavanceerde chips voor die versnelde rekenkracht. En voor de productie van die chips kloppen ze aan bij TSMC. Applied Materials spreekt al van de ‘eeuw van de kunstmatige intelligentie’ en voorspelt een omzetgroei in de halfgeleidersector van USD 500 miljard naar USD 1 biljoen per jaar. Net als Nvidia, dat met z’n Graphics Processing Units (GPU) de AI domineert, bevindt TSMC zich in het hart van die groei, ongeacht welk op de consument gericht AI-concern als winnaar uit de strijd komt.
Source: OpenAI
Verderop in het proces hebben we ASML in portefeuille, de dominante mondiale speler in lithografieapparatuur, waarbij licht wordt gebruikt om schakelingen in siliciumschijven te etsen. Zonder die apparatuur is de miniaturisering van halfgeleiders onmogelijk. ASML heeft gedurende een periode van 17 jaar miljarden dollars in onderzoek en ontwikkeling gestoken en heeft als gevolg daarvan 100% van de wereldwijde markt voor Extreme Ultraviolet (EUV) lithografie in handen, waarmee uitzonderlijk fijne schakelingen op chips kunnen worden geëtst. Dat EUV-licht wordt gemaakt met een CO2-laser die twee aparte laserimpulsen richt op een snel bewegende druppel tin. De tin verdampt en wordt EUV-licht. Dit gebeurt tot wel 50.000 keer per seconde.
Elk EUV-apparaat kost honderden miljoenen dollars, vergt een jaar tot anderhalf jaar om te bouwen en behoeft afstemming met letterlijk duizenden leveranciers. Voor verscheping naar TSMC, Intel en Samsung moet elk apparaat (dat een verbijsterende 180 ton weegt) uit elkaar worden gehaald en met 40 containers en meerdere vliegtuigen worden vervoerd. Staat dat apparaat eenmaal bij de halfgeleiderfabrikant dan is er een team van ASML op locatie nodig voor het onderhoud. ASML heeft een gigantische voorsprong op de concurrentie en een orderboek met een waarde van tientallen miljarden dollars. De ongelooflijk geavanceerde apparatuur is in theorie precies genoeg om met een laserpointer vanaf de maan je duim te kunnen raken.
Structurele vraag naar chips
De verspreiding van kunstmatige intelligentie in de hele economie en de wereld wordt een opmerkelijk en mogelijk zenuwslopend proces dat diepe sporen trekt. Bedrijven zullen opkomen en ten onder gaan en de manier waarop we werken verandert voorgoed. Eén ding is vrijwel zeker: er is steeds meer rekenkracht nodig. En chips liggen daaraan ten grondslag. Naar onze mening vormen TSMC en ASML als beste en dominantste spelers van de wereld de ruggengraat van de komende productiehausse in chips.
