Het verlies aan (dier)soorten gaat door
Habitatverlies, klimaatverandering en het gebruik van chemicaliën in de landbouw zijn daar debet aan. Bijen en andere bestuivers zijn van essentieel belang voor de biodiversiteit en onze voedselproductie. World Bee Day gaat dit jaar over duurzame landbouw. Hoewel de uitdagingen toenemen, vallen er ook positieve ontwikkelingen te melden op het gebied van de wet- en regelgeving, het raamwerk en de algehele aandacht voor het belang van deze ecosysteemdiensten.
World Bee Day (Wereld Bijendag) zet ons jaarlijks even stil bij de belangrijke rol die bijen en andere bestuivers spelen bij het behoud van de processen van onze natuurlijke omgeving. De slogan voor 2023 is ‘bij in bestuivervriendelijke landbouwproductie’ en zet daarmee een fundamenteel aspect van ons voedselsysteem in de schijnwerpers.1 Gezien de cruciale rol van bijen (75% van de voedselgewassen zijn afhankelijk van natuurlijke bestuiving2) is de voortgaande daling van de bijenaantallen uitermate zorgwekkend. Uit studies blijkt dat, als dat verlies van bestuivers aanhoudt, niet alleen planten hieronder lijden, maar dat de onderliggende flora ook verandert ten gunste van planten die beter zijn in het aantrekken van bestuivers. En dat tast weer de verscheidenheid van de vegetatie aan als onderdeel van een vicieuze cirkel van biodiversiteitsverlies.3 De inspiratie en het ontzag dat we in de natuur ervaren kunnen niet in cijfers worden uitgedrukt, maar duidelijk is ook dat we voor het behoud van de voedselproductie het niveau van de biodiversiteit moeten herstellen.
Het aantal wilde bestuivers daalt onder invloed van habitatverlies. Dat wordt verder verergerd door klimaatverandering en blootstelling aan chemicaliën als pesticiden, die de voortplanting en algehele gezondheid van bestuivers verslechteren.4 Het risico van pesticiden is tweeledig: directe reductie van de bestuiverpopulatie en ondermijning van de specifieke ecosystemen die de overleving van die populatie ondersteunen. Ook als een en ander op specifieke locaties gebeurt, kan de afvoer van chemicaliën organismen in rivieren, meren en de oceaan aantasten. In de landbouwsector wordt op grote schaal gebruik gemaakt van pesticiden om de oogst te beschermen. We spreken bedrijven in zowel de voedsel- als chemiesector op dit punt aan. Daarbij houden we natuurlijk rekening met de zorg rond de voedselveiligheid, zeker in deze tijd van inflatie van de voedselprijzen. Ondanks dat moet er aandacht uit blijven gaan naar een manier om ons voedselstelsel aan te passen naar een duurzamere productie waarin bestuivers gedijen. Enige richting voor actie wordt geboden door de voortgaande ontwikkeling van de regelgeving en raamwerken voor biodiversiteit.
Het jaar 2022 was een belangrijk jaar voor de biodiversiteit en met name ook voor de bescherming van bestuivers. Eerder al schreven we over5 COP15 (de ‘biodiversiteits-COP’), waarbij in november 2022 overeenstemming werd bereikt over het langverwachte Global Biodiversity Framework: een visie op het leven in harmonie met de natuur in 2050, mede op basis van tussentijdse doelen. In doel 7 wordt een reductie van ten minste de helft voor pesticiden en gevaarlijke chemische stoffen in 2030 vastgelegd.6 Een ‘side event’ was gewijd aan de invoering van het International Pollinator Initiative, dat al in 2000 is ingevoerd, alsook aan het stimuleren van duurzaam gebruik van bestuivers en landen stimuleren om bestuivers veilig te stellen.7
Het jaar 2022 was er ook één van nieuwe en voorgestelde wet- en regelgeving in zowel de VS als Europa, in sommige gevallen met een specifieke nadruk op het belang van bestuivers:
- In de VS hebben 18 staten wetten ingevoerd die bestuivers moeten beschermen, in sommige gevallen door paal en perk te stellen aan het gebruik van pesticiden, inclusief neonicotinoïden.8 Het besluit van een rechtbank in Californië dat hommels als vis kunnen worden aangemerkt leidde tot enige hilariteit, maar die equivalentie was bedoeld om bestuivers dezelfde bescherming te geven in het kader van de Endangered Species Act.9 In diverse Amerikaanse staten zijn daarnaast inspanningen aangekondigd om meer bewustwording over het belang van bestuivers bij het grote publiek te stimuleren.
- De Europese Commissie heeft het voorstel voor een verordening betreffende natuurherstel aangenomen. Dat voorstel omvat onder andere een doelstelling om de daling van het aantal bestuivers om te keren in het kader van het bredere doel om in 2030 de biodiversiteit in 20% van het land- en zeegebied te hebben hersteld.10
- In het Verenigd Koninkrijk biedt een herziening van het Environmental Land Management Scheme extra steun aan boeren om te zorgen voor bronnen van nectar en stuifmeel, naast een betere habitat voor wilde bestuivers.11Â Zelfs met dergelijke stimulerende maatregelen staan boeren in het VK en wereldwijd voor enorme uitdagingen om de oogsten te handhaven terwijl ze tegelijkertijd ook de biodiversiteit beschermen (vanwege beschermde habitats en minder chemische middelen).
De aanpak van die uitdagingen staat ook wel bekend als regeneratieve landbouw. Dat omvat onder andere het verminderen van synthetische pesticiden, het verbeteren van de grond en het zorgen voor een positief effect op het milieu.12 Voor de uitdaging van productiviteitsbehoud enerzijds en het gebruik van minder chemicaliën anderzijds is een combinatieaanpak geboden. Eerder al schreven we over de noodgreep in het VK en de EU om neonicotinoïde pesticiden (slecht voor bijen) goed te keuren, omdat er geen alternatieve bescherming bestaat tegen vergelingsvirussen bij suikerbiet.13 De Europese Hoge Raad heeft in januari besloten dat hier geen verdere toestemming voor wordt verleend. In het VK werd voor dit jaar nog een uitzondering gemaakt, maar duidelijk is dat er snel een andere manier moet worden gevonden om deze gewassen te beschermen. De reactie in de sector illustreert het belang van een aanpak op meerdere sporen: financiële ondersteuning van boeren voor verlies van de oogst, evaluatie van gewassoorten die deels resistent zijn tegen het virus en een pleidooi voor ‘gene editing’ als bescherming tegen het virus zonder gebruik van pesticiden.14
Als beleggers en rentmeesters van vermogen maken we ons sterk voor duurzame doelstellingen op de lange termijn en onderkennen we de druk waarmee bedrijven waarin we beleggen zich op korte termijn geconfronteerd kunnen zien. In een tijd waarin snelle stijgingen van de kosten in de toch al niet brede marges van boeren hakken en de economische macht in de waardeketen oneerlijk is verdeeld, moeten uitdagingen voor de landbouwsector als onderdeel van het hele voedselsysteem worden aangepakt. PlanetTracker is eerder dit jaar voor de dag gekomen met een routekaart voor beleggers voor precies zo’n exercitie.15 Hoewel we de kansen en beperkingen onderkennen voor alle spelers in elke fase van de waardeketen, kunnen we ons toch effectiever scharen achter een toekomst waarin bestuivers (en voedselproducenten) gedijen.
